Oton, the home of progressive-minded and future-oriented people, derived its name from three popular theories. Many people believe that Oton is a Hispanic version of the phrase when they were asked by the Spanish explorers as to the time of the day. Many people still refer to the town as Ogtong.
Oton was the first seat of settlement established in Panay during the Spanish period and later became the seat of the Alcadia de Panay from 1572 to 1581. After the founding of Arevalo in 1581, the seat of the government was moved there, hence Arevalo was the capital of the province from 1581 to 1688 while the province was then called Provincia de Iloilo.
Much earlier, Oton was also an important Malay capital. Under Datu Paiburong the seat of the government was Katagman (now Brgy. San Antonio) until he died of old age in 226 A.D. Only then did the chieftainship return to Aklan, that was when Balingsa, Datu Bankaya’s son, became Paiburong’s successor.
The town has the great honor of being the first place in the Philippines where the temple dedicated to the Immaculate Concepcion of the Virgin Mary was built and where the gospel was first preached.
Ang Alamat ng Oton
Ang Oton ay dating tinatawag na Kagayunan na nangangahulugang daw na tubig. May tatlong salaysay hingil sa pingmulan ng pangalan nito.
Isang napakainit na panahon noon, habang naglilibot sa lugar na ito ang dalawang Kastila, nakarating sila sa bayan ing Oton. Naraanan nila ang katutubong nag-aani ng palay. Dahil sa hindi batid sa dalawang Kastila ang pangalan ng bayan, nagtanong sila sa mga tao kung ano ang pangalan nito at ito ay itinanong sa wikang Kastila. Ang mga katutubo, dahil hindi naunawaan ang sinasabi ng dalawa, ay nag-akala na ang mga ito ay nagtatanong ng oras. Noon ay tanghaling tapat kaya sinabi nilang “Ogtong-Adlaw”. Sa buong akala ng mga Kastila, ang pangalan ng bayan ay “Ogtong ” kaya ito paulit-ulit nilang sinasambit. Dahil sa hindi makabigkas nang mabuti ng ponemang “ng” ang mga Kastila, ang Ogtong ay naging Oton.
Sinabi ng ilang katutubo na noon daw ang mga nangingisda ay palaging may maraming huling isda na ang tawag ay kogtong – na napakasagana sa lugar na ito. Ang kogtong ay isang uri ng isda na anim na pulgada ang haba, kulay abo at nakukuha lamang sa ilog. Dahil dito, tinawag nila ang lugar na ito na “Ogtong” mula sa isdang kogtong.
Noong unang panahon, napakasagana raw ng tanim na tumutubo sa pinakapampang ng ilog na pumapaligid sa kabuuang bayan ng Oton. Ang tanim na ito ay parang baging o ugat na gumagapang sa pampang ng ilog at kapag nataga ang baging na ito, lumalabas ang dagta nito na kulay dugo. Ang tawag nila sa tanim na ito ay batang ngunit ito ay hindi naman nabanggit ni Padre Demetrio Cobos sa kanyang aklat na. Apuntos Historicos ats sinabi na lamang naa ang pangalang Oton ay galing sa tanim na ito.
Sa tatlong alamat na nabangit, ang una ang siyang pinakapopular sa lahat at madalas na ikinukuwento ng mga matatanda.
Source: The League of Municipalities (Iloilo Chapter) | “A Testimonial Program” | Pototan, Iloilo | January 8, 1998
